Τι συμβαίνει στο παιδί όταν του φωνάζεις

Τα παιδιά δεν είναι προγραμματισμένα σαν ρομπότ, με αποτέλεσμα να κάνουν λάθη ή για να το θέσουμε πιο ορθά να μην κάνουν πάντα αυτό που θεωρούμε ως «σωστό». Πως αντιδρούν όμως στις φωνές μας;

Συχνά η καθημερινή κούραση, η απαιτητική καθημερινότητα και τα νεύρα οδηγούν εμάς τους ενήλικες σε μία έντονη αντίδραση και στο να φωνάζουμε στα παιδιά. Μπορεί εμείς να νιώθουμε μία εκτόνωση εκείνη τη στιγμή (έστω κι έμμεσα), αλλά πως αισθάνεται ένα παιδί όταν του φωνάζεις και τι «γράφουν» οι φωνές μέσα στην ψυχή του;

Πως νιώθει το παιδί στις φωνές του γονέα

1. Νιώθει ότι δεν το αγαπάτε: Το παιδί έχει ανάγκη από την αγάπη δίχως όρια και μάλιστα θέλει ο γονέας να του τη δείχνει έμπρακτα. Οι φωνές δεν είναι προς αυτή την κατεύθυνση. Όταν λοιπόν ο ενήλικας είναι εκτός εαυτού, ακόμη κι αν έχει δίκιο, προκαλεί αρνητικό συναίσθημα στο παιδί και το κάνει να αισθάνεται πως δε λαμβάνει αρκετή αγάπη.
2. Φοβάται κι έχει ενοχές: Ένα παιδί δε θέλει να στενοχωρεί τους γονείς του, ούτε να τους εκνευρίζει. Όταν λοιπόν δει πως αυτό συμβαίνει, τότε περνάει στο επόμενο στάδιο αυτό του φόβου και των ενοχών. Φοβάται ότι ο γονιός θα το εγκαταλείψει, δε θα το νοιάζεται και δε θα το φροντίζει αρκετά.
3. Αισθάνεται πως δεν αξίζει: Οι φωνές μεταφράζονται από ένα παιδί ως παιχνίδι δύναμης κι εξουσίας, με νικητή τον ενήλικα γονέα. Έτσι όταν φωνάζουμε στα παιδιά, αισθάνονται υποτιμητικά αφού «χάνουν» στη δύναμη και την εξουσία. Το αποτέλεσμα; Να έχουν χαμηλή αυτοεκτίμηση και να τα επηρεάζει μέχρι και στη διαδικασία της εκμάθησης.
4. Στρεσάρεται και «κατεβάζει» συναισθηματικά ρολά: Οι φωνές στρεσάρουν μικρούς και μεγάλους. Οι ορμόνες του στρες πηγαίνουν κατευθείαν στον εγκέφαλο και το παιδί μοιάζει σαν να σταματάει να ακούει, να επεξεργάζεται, να μαθαίνει… Με αυτό τον τρόπο δημιουργείται ένα συναισθηματικό χάσμα ανάμεσα στο παιδί και τον γονέα που του φωνάζει.
5. Ενδέχεται να παρουσιάσει παρόμοια προβλήματα «θυμωμένης» συμπεριφοράς: Γιατί; Μα επειδή δε μαθαίνει να διαχειρίζεται ένα πρόβλημα ή να αναζητήσει τη λύση του ψύχραιμα κι ήρεμα. Αντιθέτως όταν βλέπει τον γονέα να φωνάζει, καταγράφει μέσα του πως έτσι- με φωνές κι ένταση- διαχειριζόμαστε τις κρίσεις.

Αξίζει να αναφέρουμε την έρευνα των Πανεπιστημίων του Pittsburgh και Michigan, σύμφωνα με την οποία «παιδιά των οποίων οι γονείς χρησιμοποιούν φωνές και σκληρές λεκτικές επιπλήξεις, τείνουν να αυξάνουν τα προβλήματα συμπεριφοράς τους ενώ τα παιδιά βιώνουν αργότερα συμπτώματα κατάθλιψης». Με τη συγκεκριμένη έρευνα συμφωνούν κι αρκετοί ψυχολόγοι, οι οποίοι πιστεύουν πως τα παιδιά που πέφτουν θύματα λεκτικής βίας από τους γονείς τους είναι πολύ πιθανό να εμφανίσουν κατά την εφηβεία τόσο ψυχολογικά θέματα όσο και προβλήματα συμπεριφοράς, όπως αδιαφορία στο σχολείο, καταφυγή στα ψέματα, κλοπές, εκρήξεις θυμού, συμπλοκές με άλλα παιδιά κλπ.

Τι μπορούμε να κάνουμε ως γονείς, αντί να φωνάζουμε

Είχαμε διαβάσει τη συμβουλή ενός ψυχολόγου, ο οποίος έγραψε πολύ εύστοχα «Γίνετε υπεράνθρωποι και μη φωνάζετε στα παιδιά». Αρχικά λοιπόν έχει σημασία να διαχειριζόμαστε την έντασή μας, ακόμη και στον τόνο της φωνής τον οποίο αντιλαμβάνονται από βρέφη.

Τώρα στην περίπτωση που έχουμε ήδη φωνάξει, συστήνεται να ζητήσουμε συγγνώμη, να διαβεβαιώσουμε το παιδί για την αγάπη μας χωρίς όρια και να του εξηγήσουμε την κούραση ή την αιτία των νεύρων μας.

Οι ειδικοί τονίζουν πως ο μοναδικός λόγος για τον οποίο δικαιολογούνται οι φωνές, είναι στο ενδεχόμενο ενός πραγματικού κινδύνου. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί το ότι μπορεί να δούμε τα αδέρφια να τσακώνονται μεταξύ τους ή το ένα να ασκεί βία στο άλλο. Τότε ναι, φωνάζουμε προειδοποιητικά και μετά κάνουμε μία αναλυτική συζήτηση σχετικά.