Η σημασία της φιλίας και η επιλογή των πρώτων φίλων στα παιδιά

Λίγο πριν ξεκινήσουν τα σχολεία, συναντήσαμε την Ψυχολόγο- Ψυχοθεραπεύτρια- Ομαδική Αναλύτρια και Θεραπεία Ζεύγους, Μαρία Τσιμπινού, η οποία μάς μίλησε για τη σημασία της φιλίας στην παιδική ηλικία. Πως την αισθάνεται ένα παιδί και τι το δένει στην αρχή σε μία φιλία; Πως η φιλία συμβάλλει στη διαμόρφωση του χαρακτήρα του παιδιού, αλλά και πως βοηθάμε το δικό μας παιδί να αναγνωρίσει και να διαχειριστεί τα συναισθήματα που προκύπτουν μέσα από αυτές τις πρώτες φιλίες και σχέσεις του.

Αλήθεια πως θα περιγράφαμε τη φιλία σ’ ένα μικρό παιδί;

Η φιλία είναι σαν να έχεις έναν καλό φίλο ή μια καλή φίλη, που είναι πάντα εκεί για να παίζετε, να γελάτε και να μοιραζεστε τη χαρά και τη λύπη σας. Είναι σαν να έχεις κάποιον που σε καταλαβαίνει, που δε σε κρίνει και που θέλει να σε βλέπει ευτυχισμένο. Όταν είστε φίλοι, βοηθάτε ο ένας τον άλλον και φροντίζετε ο ένας τον άλλον, θέλοντας να μοιραστείτε κάθε στιγμή. Η φιλία είναι το να νιώθεις πως δεν είσαι μόνος και ότι μπορείς πάντα να εμπιστεύεσαι τον φίλο σου.

Πως βιώνει ένα μικρό παιδί τη φιλία και τις πρώτες φιλίες;

Στην αρχή, το παιδί βιώνει τη φιλία μέσα από το παιχνίδι. Οι πρώτες φιλίες χτίζονται μέσω κοινών δραστηριοτήτων, όπως το να παίζουν μαζί, να μοιράζονται παιχνίδια, να γελούν και να απολαμβάνουν τον χρόνο μαζί. Είναι κάτι τόσο απλό και δεν υπάρχει πολύπλοκος λόγος ή εξήγηση γι’ αυτό. Απλώς «ένιωσαν ωραία» να είναι μαζί και αυτό είναι αρκετό.

Το μικρό παιδί συνήθως δε σκέφτεται τη φιλία με «ενήλικες» έννοιες, όπως η εμπιστοσύνη ή η αφοσίωση. Αντίθετα, την καταλαβαίνει περισσότερο σαν την ευχαρίστηση που έχει όταν κάποιος είναι μαζί του, όταν του προσφέρει συντροφιά και όταν η επικοινωνία τους είναι γεμάτη από γέλια και χαρά. Για το παιδί, η φιλία μπορεί να είναι τόσο απλή όσο το να μοιραστεί μια σοκολάτα ή να παίξει με την ίδια μπάλα.

Συχνά, τα μικρά παιδιά επιλέγουν τους φίλους τους με βάση τη διασκέδαση που έχουν όταν είναι μαζί, χωρίς να ανησυχούν για τις ιδιαιτερότητες του άλλου. Αν ένα παιδί αισθάνεται χαρούμενο με κάποιο άλλο παιδί, τότε η φιλία έχει ήδη δημιουργηθεί. Μπορεί να είναι πολύ αυθόρμητο κι αθώο, με γρήγορες φιλίες και ξαφνικούς αποχωρισμούς.

Επιπλέον, όταν παίζουν μαζί, αρχίζουν να κατανοούν την αξία του να μοιράζονται, να σέβονται τις ανάγκες των άλλων και να μαθαίνουν πώς να εκφράζουν τα συναισθήματά τους, όπως η χαρά, η απογοήτευση ή ο θυμός. Για εκείνα, η φιλία είναι μια απλή κι όμορφη αίσθηση σύνδεσης με κάποιον άλλον, που τους κάνει να νιώθουν ότι δεν είναι μόνοι στον κόσμο.

Φιλία: Ο σύνδεσμος που ενισχύσει την κοινωνικοποίηση από νωρίς

Ο δεσμός της φιλίας παίζει έναν καθοριστικό ρόλο στην κοινωνικοποίηση του παιδιού από πολύ νωρίς. Η κοινωνικοποίηση είναι η διαδικασία κατά την οποία το παιδί μαθαίνει πως να αλληλοεπιδρά με άλλους, να κατανοεί τους κανόνες της κοινωνίας και να αποκτά συναισθηματική και κοινωνική νοημοσύνη. Μέσω της φιλίας, το παιδί αποκτά πολλές σημαντικές δεξιότητες που το βοηθούν να ενσωματωθεί στον κόσμο γύρω του.

Α)  Το παιδί μέσα από τη φιλία μαθαίνει πώς να επικοινωνεί, να εκφράζει τα συναισθήματά του και να κατανοεί τα συναισθήματα των άλλων. Η αλληλεπίδραση με φίλους το βοηθά να κατανοήσει τη σημασία της αναγνώρισης των αναγκών και των συναισθημάτων των άλλων ανθρώπων, όπως είναι η ενσυναίσθηση.

Β) Στην αρχή, τα παιδιά μαθαίνουν να μοιράζονται, να περιμένουν τη σειρά τους και να συνεργάζονται, για να πετύχουν κάτι μαζί. Η φιλία ενθαρρύνει τα παιδιά να μάθουν να δουλεύουν ως ομάδα

Γ) Όταν τα παιδιά αρχίζουν να αναπτύσσουν φιλίες, είναι φυσικό να δημιουργούνται και μικρές συγκρούσεις. Όμως, μέσα από αυτές τις συγκρούσεις, το παιδί μαθαίνει πώς να διαχειρίζεται τις διαφορές του με άλλους, πώς να ζητά συγνώμη και πώς να συγχωρεί. Αυτή η διαδικασία είναι θεμελιώδης για την ανάπτυξη της συναισθηματικής νοημοσύνης και της ικανότητας για υγιείς σχέσεις αργότερα στη ζωή.

Δ) Η φιλία προσφέρει στο παιδί την αίσθηση ότι ανήκει σε μια ομάδα, ότι δεν είναι μόνο του στον κόσμο. Αυτή η αίσθηση της αποδοχής είναι κρίσιμη για την αυτοεκτίμηση του παιδιού και του επιτρέπει να αισθάνεται πιο ασφαλές και σίγουρο στις κοινωνικές του αλληλεπιδράσεις. Επίσης, μέσα από τη φιλία, το παιδί μαθαίνει τι σημαίνει εμπιστοσύνη και αφοσίωση. Μαθαίνει ότι μπορεί να βασιστεί στους φίλους του και ότι η φιλία βασίζεται σε αμοιβαία εκτίμηση και σεβασμό.

Ε)  Η φιλία βοηθά το παιδί να κατανοήσει πώς λειτουργούν οι κοινωνικές σχέσεις: πότε πρέπει να είναι ευγενικό, να μοιράζεται, να ζητά συγγνώμη ή να υποχωρεί σε μια διαφωνία. Αυτές οι πρώτες κοινωνικές εμπειρίες λειτουργούν ως θεμέλιο για τη δημιουργία πιο περίπλοκων σχέσεων αργότερα στη ζωή του παιδιού.  Μέσα από τη φιλία, το παιδί έρχεται σε επαφή με άλλους ανθρώπους που μπορεί να έχουν διαφορετικά χαρακτηριστικά, προτιμήσεις ή εμπειρίες. Αυτό τού επιτρέπει να κατανοήσει και να αποδεχτεί τη διαφορετικότητα, να μάθει να σέβεται τις επιλογές και τις απόψεις των άλλων.

Η φιλία συνδέεται με την αυτοπεποίθηση και με την αυτοεκτίμηση;

Ναι, η φιλία συνδέεται πολύ με την αυτοπεποίθηση και την αυτοεκτίμηση. Όταν έχουμε φίλους, νιώθουμε ότι είμαστε αποδεκτοί κι αγαπητοί για αυτό που είμαστε.

Αυτοεκτίμηση είναι το πώς βλέπουμε κι εκτιμάμε τον εαυτό μας. Όταν έχουμε φίλους που μας υποστηρίζουν και μας αγαπούν, ενισχύεται η αίσθηση ότι είμαστε αξιόλογοι και σημαντικοί. Αντίθετα, όταν δεν έχουμε καλές φιλικές σχέσεις, μπορεί να νιώθουμε μόνοι ή ότι δεν αξίζουμε την εκτίμηση των άλλων.

Αυτοπεποίθηση είναι η εμπιστοσύνη που έχουμε στις ικανότητές μας και στον εαυτό μας γενικά. Οι φίλοι μας συχνά μας βοηθούν να πιστεύουμε περισσότερο στον εαυτό μας, γιατί μας ενθαρρύνουν, μας λένε τα καλά μας χαρακτηριστικά και μας ενισχύουν όταν αντιμετωπίζουμε δυσκολίες. Η στήριξη από φίλους μπορεί να μας δώσει την ώθηση να τολμήσουμε πράγματα που ίσως φοβόμασταν να κάνουμε μόνοι μας.

Με άλλα λόγια, η φιλία μπορεί να είναι μια πολύ σημαντική «βάση» για να χτίσουμε καλύτερη αυτοεκτίμηση και να ενισχύσουμε την αυτοπεποίθησή μας. Οι φίλοι μας δείχνουν ότι είμαστε αξιόλογοι, κάτι που μας βοηθά να το πιστέψουμε και εμείς οι ίδιοι.

«Κακές» φιλίες στα παιδικά χρόνια: Πως τις αναγνωρίζουμε;

Ναι, μπορεί να υπάρχουν “κακές” φιλίες και στα παιδικά χρόνια. Ακόμα και τα μικρά παιδιά, με τον τρόπο τους, μπορεί να μπλέκονται σε φιλίες που δεν είναι υγιείς ή δεν τα βοηθούν να αναπτυχθούν θετικά. Αν και οι φιλίες αυτά τα χρόνια συνήθως είναι πιο αθώες και χωρίς κακή πρόθεση, υπάρχουν κάποιες περιπτώσεις όπου μια φιλία μπορεί να γίνει τοξική ή να επηρεάσει αρνητικά το παιδί. Πως τις αναγνωρίζουμε;

Α) Αν το παιδί φαίνεται να βιώνει συχνά συγκρούσεις, να απογοητεύεται ή να νιώθει αδύναμο και κατώτερο από τον φίλο του, αυτή η φιλία μπορεί να μην είναι θετική για το παιδί. Ο εκφοβισμός (όπως η ταπείνωση, οι προσβολές ή η απόρριψη) μπορεί να επηρεάσει την αυτοεκτίμηση του παιδιού.

Β) Αν το παιδί προσπαθεί συνεχώς να ευχαριστεί ή να κερδίζει την αποδοχή του φίλου, χωρίς να λαμβάνει αντίστοιχη φροντίδα ή σεβασμό, αυτό μπορεί να σημαίνει ότι η φιλία δεν είναι ισότιμη.

Γ) Αν το παιδί νιώθει ότι πρέπει να κάνει κάτι που δεν θέλει για να κρατήσει τη φιλία ή αν φοβάται να εκφράσει τις απόψεις του, αυτό δείχνει ότι η σχέση είναι ανθυγιεινή.

Δ) Αν ο φίλος δεν σέβεται τα συναισθήματα του παιδιού ή δεν καταλαβαίνει όταν το παιδί είναι λυπημένο, απογοητευμένο ή κουρασμένο, τότε αυτό μπορεί να δείχνει έλλειψη συναισθηματικής κατανόησης κι ενσυναίσθησης, κάτι που είναι σημαντικό σε μια φιλία.

Η  ισχυρή υποστήριξη από εμάς, είναι το κλειδί για να βοηθήσουμε το παιδί να κατανοήσει τη σημασία των υγιών φιλιών, χωρίς να το πιέζουμε υπερβολικά. Το σημαντικότερο είναι να δείξουμε στο παιδί ότι μπορεί πάντα να βασιστεί σ’ μας για να συζητήσει και να βρει λύσεις.

Τι μαθαίνει ένα παιδί μέσα από τη φιλία;

Ένα παιδί μαθαίνει πολλά και πολύτιμα πράγματα μέσα από τη φιλία. Οι σχέσεις με συνομηλίκουςσυμβάλλουν στην ανάπτυξη σε κοινωνικό, συναισθηματικό και γνωστικό επίπεδο.

Μαθαίνει να συνεργάζεται, να μοιράζεται, να παίρνει εναλλαγές και να παίζει με κανόνες.  Αναπτύσσει την ικανότητα να εκφράζει σκέψεις και συναισθήματα, να ακούει και να κατανοεί τους άλλους .

Μέσα από μικρές διαφωνίες με τους φίλους, μαθαίνει να διαπραγματεύεται, να διανέμει ρόλους, να ζητά συγγνώμη, να συγχωρεί και να βρίσκει ισορροπία.

Καλλιεργεί την ενσυναίσθηση, δηλαδή την ικανότητα να κατανοεί το πώς αισθάνονται οι άλλοι και να ανταποκρίνεται με στοργή και φροντίδα .

Η αποδοχή κι αναγνώριση από τους φίλους δίνουν στο παιδί μια θετική εικόνα του εαυτού του. Όταν νιώθει ότι αξίζει στις σχέσεις του, αναπτύσσει σιγουριά και ασφάλεια

Οι φίλοι προσφέρουν ασφάλεια και συναισθηματική βοήθεια στις δύσκολες στιγμές, μειώνοντας το άγχος, τη μοναξιά και την πιθανότητα για εσωτερικά προβλήματα όπως θλίψη ή άγχος.

Μέσα από συνεργατικές δραστηριότητες, παιχνίδια και συζητήσεις, προάγονται η δημιουργική σκέψη, η επίλυση προβλημάτων και η κριτική ικανότητα

Όταν λοιπόν το παιδί διαλέγει φίλους με κοινά ενδιαφέροντα, συνειδητοποιεί καλύτερα ποιος είναι, τι του αρέσει, και μαθαίνει ότι έχει τη δική του αξία και θέση στην ομάδα.

Μαρία Τσιμπινού

Ψυχολόγος- Ψυχοθεραπεύτρια- Ομαδική Αναλύτρια- Θεραπεία Ζεύγους

Αγίου Νικολάου 29, Γλυφάδα

6972620984